Beelden in zwart-wit

De eerste tien openingen van de Keukenhof

De bloemententoonstelling Keukenhof was bedoeld als reclame in binnen- en buitenland voor bloembollen en voor de bloembollenbedrijven. Gestart als eenmalig evenement, werd de jaarlijkse tentoonstelling al snel een vaste waarde. Om bezoekers te trekken was publiciteit vanaf de start van groot belang. In de jaren vijftig speelden kranten daarin een belangrijke rol; televisie stond nog in de kinderschoenen; reclamedrukwerk was duur en bereikte maar een beperkt aantal mensen. Er waren ten minste twee manieren om de aandacht van de pers te krijgen: een jaarlijkse officiële opening en beelden in de tuin. De combinatie van de twee werkte goed; de foto’s en de uitgebreide verslagen in kranten getuigden ervan. Hierna ziet u een impressie van de eerste tien openingen en van de beelden in de tuin. De foto’s zijn in zwart-wit, zoals in die tijd gebruikelijk. Ze komen uit het Nationaal Archief (Fotocollectie Anefo) en het Noord-Hollands Archief (Fotocollectie De Boer).

Het beeld 'Paard en ruiter' van Paul Koning raakte zo verbonden met de Keukenhof dat het bijna een beeldmerk werd. De foto is uit 1954.

Het beeld 'Paard en ruiter' van Paul Koning raakte zo verbonden met de Keukenhof dat het bijna een beeldmerk werd. De foto is uit 1954.

De eerste opening werd verricht door Sicco Mansholt, minister van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening in het kabinet-Drees-Van Schaik.

Tom van Waveren, de voorzitter van Keukenhof, spreekt de genodigden op 23 maart 1950 toe. Sicco Mansholt zit op de eerste rij.

Mansholt zou ruim twaalf jaar minister zijn; hij was het al in het eerste naoorlogse kabinet-Schermerhorn. Met zo'n autoriteit trok de eerste tentoonstelling direct veel aandacht.

Sicco Mansholt en Tom van Waveren wandelen samen over een pas aangelegd deel van het park.

Een week eerder werd daaraan nog gewerkt. Tijdens de opening waren de paden nog niet verhard.

Een waterpartij op het pas aangelegde tentoonstellingsterrein.

Mansholt en Van Waveren kijken naar een kunstschilder die de laatste hand legt aan zijn werk Het lijkt de waterpartij van de vorige foto.

Bezoekers van de eerste tentoonstelling bij de ingang op de Stationsweg.

De opening in 1951 vond plaats terwijl de stormvlagen rond de kas woeien en een dichte hagel neerkletterde. Commissaris van de Koningin in Zuid-Holland, L.A. Kesper staat derde van rechts. Links van hem de Amerikaans ambassadeur S. Chapin.

Kesper wordt rondgeleid in de kas. Hij is de middelste van de drie mannen met donkere hoeden. Links naast hem loopt burgemeester De Graaf van Lisse, rechts Keukenhofvoorzitter Van Waveren.

De heren staan even stil voor de fotografen. Tijd voor een sigaret. Van links naar rechts De Graaf, Kesper en Van Waveren.

Voorzitter Tom Waveren zei bij de opening dat de Keukenhof mede ten doel had in het buitenland reclame te maken voor het Nederlandse bloembollenbedrijf. In ieder geval wisten de bezoekers de tuin al goed te vinden.

Bezoekers wachten op de Stationsweg op busvervoer naar Haarlem.

Op een drukke dag houdt een agent een oogje in het zeil. Het ziet er gemoedelijk uit.

Extra publiciteit was natuurlijk welkom. Bijvoorbeeld toen de leden van de Eerste- en Tweede Kamer op bezoek kwamen. Voorop lopen links Tweede Kamervoorzitter Kortenhorst en ernaast Keukenhofvoorzitter Van Waveren.

ARP leider Jan Schouten bekijkt de tulpen in de kas.

Als leden van het koninklijk huis langskwamen waren de fotografen niet ver weg. Koningin Juliana en drie van haar dochters bekijken een versierde auto.

Prins Bernhard, gekleed in het uniform van de inspecteur-generaal van de landmacht, komt met gezwinde spoed door de ingang van de Keukenhof. Burgemeester De Graaf (links) en voorzitter Van Waveren (rechts) zijn ook overgeschakeld op draftempo. De prins opende de Keukenhof in 1952.

Prins Bernhard heeft zijn 16mm filmcamera meegenomen en neemt uitgebreid de tijd om in de kas te filmen. Links wacht burgemeester De Graaf af.

De omstanders kijken beleefd hoe de tulpen worden gefilmd.

De film is nog niet vol.

De leden van het begeleidingscomité hebben wat afstand genomen en staan er enigszins voor spek en bonen bij. Misschien heeft de prins ze opgemerkt toen hij de film terugkeek.

In 1952 trok de Keukenhof 328.000 bezoekers.

Beelden: niet te naakt

In 1952 kwamen de eerst beelden in de tuin. Tom van Waveren was voorzitter van de Keukenhof in de jaren vijftig. Hij was niet alleen kweker en exporteur, maar ook een veelzijdig en kunstzinnig man. Hij was de grote kracht achter de combinatie van bloemen en beelden. Daarbij roeide hij in zijn eigen bestuur regelmatig tegen de stroom in. Niet te duur, niet te abstract en niet te naakt, was daar het devies. Niettemin kwam er ieder jaar een nieuwe stroom beelden naar de Keukenhof. En dat werd opgemerkt, in binnen- en buitenland. Beelden droegen flink bij aan de reclame voor de Keukenhof, de Nederlandse bloembollen en het bedrijfsleven.

Ter voorbereiding van de opening van de Keukenhof wordt het beeld 'Twee in een badstoel' van Wessel Couzijn geplaatst. Het staat tegenwoordig in het Warandepark in Helmond.

Ter voorbereiding van de opening van de Keukenhof wordt het beeld 'Twee in een badstoel' van Wessel Couzijn geplaatst. Het staat tegenwoordig in het Warandepark in Helmond.

Het iconische beeld 'Paard en ruiter' van Paul Koning was decennia lang letterlijk beeldbepalend voor de Keukenhof en een markeringspunt in de streek.

Het beeld verlaat het atelier van beeldhouwer Paul Koning aan het Rapenburg 56 te Amsterdam. Er moest een stuk uit de gevel gebroken worden om het 3,5 meter hoge beeld naar buiten te krijgen.

De Stichting Kunst en Gezin had voor 1952 twintig beelden geselecteerd. Het bestuur van de Keukenhof verwijderde alsnog een aantal beelden wegens 'aanstootgevende naaktheid'. Dit beeld ontsnapte aan de beeldenstorm: 'Vrouw met kruik' van Gerrit Bolhuis. Het staat nu in de vijver van de Nachtegaalstraat in Groningen.

Het monument voor de gevallenen van Cephas Stauthamer op de hoek van de Oranjelaan en de Heereweg was op 4 mei 1951 onthuld. Ook dit beeld leidde tot ophef vanwege de naaktheid.

Het bestuur was ook huiverig voor abstracte beelden. Het beeld 'Twee acrobaten' van Pearl Perlmuter was kennelijk voldoende concreet. Een delegatie van het bestuur van Keukenhof loopt keurend langs. Rechts Theo Zwetsloot. Het beeld staat nu in de Burgemeester Amersfoordtlaan in Badhoevedorp.

Het beeld 'De Sabijnse maagdenroof' in de Franse tuin.

Met vereende kracht wordt een beeld naar haar plaats gebracht in de voorbereiding van de tentoonstelling van 1953.

Voor de tentoonstelling van 1953 wordt het beeld 'Hond' van Lotti van der Gaag geplaatst. Het beeld staat nu in het Dordrechts Museum.

Het beeld 'Hardloper' van Pearl Perlmuter wordt uitgeladen in de voorbereiding van de tentoonstelling van 1953.

Beeldhouwster Pearl Perlmuter rijdt haar beeld 'Hardloper' over het tentoonstellingsterrein.

Het beeld wordt geplaatst.

De minister-president

Minister-president Willem Drees opende de Keukenhof op 19 maart 1953. Hij was minister-president van vier kabinetten, van 1948 tot 1958. Het centrum kabinet-Drees II regeerde van 2 september 1952 tot 13 oktober 1956 en bestond uit PvdA, KVP, ARP en CHU. Drees was de initiator van diverse sociale wetten, waaronder de Algemene ouderdomswet. Met zijn zuinige imago was hij het symbool van de wederopbouw. De bloembollententoonstelling in de Keukenhof had inmiddels een permanent karakter gekregen. Drees benadrukte dat de export van bloembollen naar het buitenland bijdroeg aan de deviezen die Nederland in die jaren hard nodig had. Dat gold ook voor de toeristen die naar ons land kwamen. Hij was daarom blij dat Keukenhof na de watersnoodramp van 1 februari 1953 liet weten dat niet heel Nederland onder water stond en dat toerisme naar de Bollenstreek nog steeds mogelijk was.

Minister-president Drees wandelt door het park met rechts van hem D.W. Lefeber en K.J. Grullemans.

Minister-president Drees wandelt door het park met rechts van hem D.W. Lefeber en K.J. Grullemans.

Drees krijgt de gouden Keukenhofspeld opgespeld.

Drees (derde van rechts) met D.W. Lefeber en K.J. Grullemans.

Drees (tweede van rechts) in de kas. Links van hem A.M. Belle en rechts K.J. Grullemans.

Drees (tweede van links) krijgt in de kas uitleg van A.M. Belle. Naast hem staan minister Luns, K.J. Grullemans en D.W. Lefeber. Geheel rechts Keukenhofvoorzitter Tom van Waveren en mevrouw Drees.

Drees (rechts) wandelt met Keukenhofvoorzitter Tom van Waveren (links) door het park.

Het bezoek van bekende persoonlijkheden stond ook garant voor krantenfoto's. De Amerikaanse generaal Matthew Ridgway en zijn echtgenote worden ontvangen bij de ingang van Keukenhof. Ridgway kreeg bekendheid door zijn optreden tijdens de Koreaoorlog.

Dat gold ook voor bekende politici. Van links naar rechts: Eerste Kamervoorzitter Jan Anne Jonkman, Keukenhofvoorzitter Tom van Waveren en Tweede Kamervoorzitter Rad Kortenhorst.

Minister van Buitenlandse Zaken Johan Beyen opende op 2 april 1954 de Keukenhof. Van links naar rechts: Van Waveren, Beyen, diens zoon, mevrouw Mansholt en mevrouw Beyen. Het was koud en het regende toen de genodigden een rondwandeling door de tuin wilden maken. Die duurde dan ook niet lang; het werd een vluchtig bezoek.

Binnen onvluchtte men het slechte weer. Van rechts naar links: Beyen, Van Waveren, mevrouw Beyen en haar zoon.

In 1954 trok de Keukenhof een half miljoen bezoekers, het dubbele van het jaar ervoor. Op de foto Paasdrukte op de Stationsweg. Aan de overkant plakt een onfortuinlijke fietser zijn band.

Ook het aantal bussen nam snel toe. De parkeerplaats voor het kasteel staat vol.

Files in de kas.

De vele fotosessies in de Keukenhof droegen ook bij aan de bekendheid. Hier een modeshow in 1954.

Fotografen rusten even uit tijdens een fotoshoot met Jacoba's.

Vier meisjes met bloemenslingers en flesjes melk zijn in 1954 een dankbaar onderwerp.

Door de verspreiding van de foto's van bezoekers hoorden velen in binnen- en buitenland van de bloementuin.

Het was de bedoeling dat Tweede Kamervoorzitter Kortenhorst de Keukenhof in 1955 zou openen, maar hij was op het laatste moment verhinderd. Commissaris van de Koningin Kesper viel in. Hij had de tentoonstelling ook al in 1951 geopend.

Hij wordt door maar liefst vier Jacoba's welkom geheten. Verder zijn mevrouw Kesper en Tom van Waveren te zien.

Van links naar rechts: burgemeester De Graaf, Kesper en Van Waveren.

Tussen de Jacoba's: De Graaf, Kesper en Van Waveren.

De processie schrijdt door de kas. Kesper en Van Waveren gaan op kop.

De opening in 1956 was een herhaling van het voorgaande jaar. Het was weer de bedoeling dat Tweede Kamervoorzitter Kortenhorst zou openen, maar weer was hij verhinderd. De Keukenhof ging geruisloos open. De fotografen kregen nog wel drie bloemenmeisjes voor de lenzen.

De bloemenmeisjes poseren op 26 maart 1956. Rechts wordt nog gewerkt.

Wandeling door het nog kale park.

Grote drukte op de Stationsweg voor de ingang van de Keukenhof op 29 april 1956.

De bussen werden bij het kasteel geparkeerd en daarna moesten de bezoekers de Stationsweg oversteken.

Het kasteel werd als historisch aangeprezen.

Vóór de ingang van de kas is een file ontstaan.

Ook files op de paden.

Keukenhof trok in 1956 490.000 bezoekers, duidelijk méér dan de 415.000 in 1955. Drukte op eerste Paasdag in 1956.

Beelden niet meer weg te denken

De combinatie van bloemen en beelden was na de eerste jaren niet meer weg te denken. Na enkele prijsvragen speelde men op zeker met werken van alom bewierookte kunstenaars. Die kwamen voor een deel in bruikleen uit Franse musea. Daarmee werd voldaan aan de wens om 'leesbare' beelden aan de bezoekers te tonen. Niet dat abstracten en naakten nu helemaal verdwenen, maar het accent lag duidelijk op het klassiekere werk.

Van de beroemde Franse beeldhouwer Auguste Rodin (1840 -1917): 'Eva.'

Van de beroemde Franse beeldhouwer Auguste Rodin (1840 -1917): 'Eva.'

Het beeld 'Zittende vrouw' van Han Wezelaar won de eerste prijs in de prijsvraag van 1954. Het staat nu in het Kröller-Müller Museum.

De jury van de prijsvraag voor beeldende kunst in 1954 bekijkt 'Moeder en kind' van Hein Koreman. Het kreeg de derde prijs. Onder de titel 'De vlucht' is het later als oorlogsmonument geplaatst in het Valkenbergpark in Breda.

In 1954 won Jan Snoeck de derde prijs in de prijsvraag van de Keukenhof met zijn beeld 'Don Quichotte'.

Met hulp van de Nederlandse Kunststichting organiseerde de Keukenhof ook in 1956 een prijsvraag voor beeldende kunst. 'Zwijn' van Karl Pelgrom won de eerste prijs. Het staat nu in het winkelcentrum van Amstelveen.

Het 'Wild Zwijn' van Piet Slegers kreeg in 1956 een eervolle vermelding. Het staat nu in het Kröller-Müller Museum.

Ook een eervolle vermelding voor het 'Werkend meisje' van Piet Killaars.

Het beeld 'Paard en ruiter' van Paul Koning werd in 1952 in de Keukenhof geplaatst en is sindsdien blijven staan.

In 1957 kwamen de beroemde Franse beelden. Zoals 'La Cathédrale' van Auguste Rodin.

'De stervende centaur' van Antoine Bourdelle (1861-1929).

'Moeder en kind' van Jacques Lipchitz (1891-1973).

De buste van Beethoven van Antoine Bourdelle.

De Vlaming Rik Wouters (1882-1916) maakte in 1913 het beeld 'Huiselijke zorgen'.

Antoine Bourdelle maakte een monument voor de componist Debussy.

'Ile de France' van Aristide Maillol (1961-1944).

Voor de tentoonstelling van 1957 had de Nederlandse Kunststichting een aantal beelden geselecteerd. Dit is 'De Schaduw' van Auguste Rodin.

'De Profeet' van Pablo Gargallo uit 1933.

Nogmaals 'De profeet'.

Het plaatsen van beelden in 1959 wordt voorbereid. Op de achtergrond het beeld 'Balzac' van Rodin. Links 'Nymph' van Aristide Maillol.

'Het Lied der vocalen' (1931) van Jacques Lipchitz wordt geplaatst. Het beeld staat nu in het Kröller-Müller Museum.

Balzac van Auguste Rodin.

De Zeemeermin van Henri Laurens.

Hercules van Antoine Bourdelle.

Nymph van Aristide Maillol.

Nymf en Jacoba.

De 'Liggende figuur' van Henry Moore.

Koningin Juliana wandelt in 1959 door de Keukenhof. Rechts het beeld 'Moeder en kind' van Nic Jonk uit 1956. Het beeld staat nu in de Jacob Mulderweg in Den Haag.

Naar het jubileum

Na de opening in 1957 door de Commissaris van de koningin volgden twee jaren zonder officiële opening. In 1958 wilde men de krachten sparen voor het tienjarige bestaan een jaar later. In 1959 was Keukenhof echter in mineur. Aanvankelijk wilde men de minister-president vragen, maar na een kabinetscrisis en verkiezingen was niet duidelijk wie dat zou worden. Erger was dat Tom van Waveren ernstig ziek was en tijdens de tentoonstelling van 1959 zou overlijden. Hij was de energieke kracht in de eerste tien jaar; zijn ziekte en overlijden verlamden het bestuur. Zijn dood markeerde het einde van het eerste tijdperk van de Keukenhof. Hij werd uiteindelijk opgevolgd door Theo de Graaf, de burgemeester van Lisse. En er werd (eindelijk) een directeur benoemd en een werkorganisatie ingericht. Keukenhof ging de volgende fase in, maar de beelden bleven en zijn als het ware de nog steeds zichtbare herinnering aan Tom van Waveren.

Tom van Waveren (derde van rechts) met de Italiaanse minister van Defensie Paolo Emilio Taviani en zijn Nederlandse collega Kees Staf op 30 april 1957.

Tom van Waveren (derde van rechts) met de Italiaanse minister van Defensie Paolo Emilio Taviani en zijn Nederlandse collega Kees Staf op 30 april 1957.

De Keukenhof werd op 4 april 1957 geopend door de Commissaris van de Koningin in Zuid-Holland Jan Klaasesz. Geheel rechts Tom van Waveren.

Jan Klaasesz links en Tom van Waveren rechts.

Commissaris van de Koningin Jan Klaasesz hijst de Keukenhofvlag.

Tijdens de opening in 1957 bood de Holland-Amerikalijn een molen uit 1892 uit de provincie Groningen aan. De molen is 16,70 meter hoog.

Klaasesz rookt een sigaar op de nieuwe molen.

Fotografen en een model tussen de bloemen in 1957.

Een amateurfotograaf in de Keukenhof. Ongemerkt maakten deze amateurs enorm veel reclame.

In 1958 ging de Keukenhof geruisloos open. De fotosessie met de bloemenmeisjes zorgde nog voor enige aandacht van de pers.

Een vol terras op een mooie voorjaarsdag in 1958.

Drukte in de Keukenhof.

De Keukenhof bestond in 1959 tien jaar. Door de ziekte en het overlijden van voorzitter Van Waveren bleef een feestelijke opening achterwege. De komst van Koningin Juliana op 23 april maakte nog iets goed.

Het bestuur en hun echtgenoten zijn aangetreden. Ze worden voorgesteld door burgemeester De Graaf en waarnemend voorzitter De Vroomen. Koningin Juliana schudt de vele handen.

In de tienjarige Keukenhof speelt de Koninklijke Militaire Kapel het Wilhelmus en zingt iedereen mee.

Daarna wandelt men verder.

Met waarnemend voorzitter De Vroomen wandelt de koningin door het park.

Veel bezoekers krijgen de kans om de koningin te zien.

Het BBC Concertorchestra gaf in 1959 een concert in de Keukenhof. Goed voor de bekendheid in Groot-Brittannië.